Bakteria legionella pneumophila została po raz pierwszy zidentyfikowana w 1977 roku. Była ona przyczyną wybuchu ostrego zapalenia płuc w centrum kongresowym w Stanach Zjednoczonych w 1976 roku. Ponieważ uczestnikami konwentu byli członkowie Legionu Amarykańskiego, media nazwały nową chorobę, chorobą legionistów. Z czasem badania nad bakteriami z rodziny legionella udowodniły, że była ona przyczyną epidemii w 1968, w mieście Pontiac. Stąd też choroba legionistów zamiennie nazywana jest gorączką Pontiac.
Najpowszechniejszą formą przenoszenia bakterii Legionella jest wdychanie skażonych aerozoli wytwarzanych w połączeniu z rozpylanymi wodą, strumieniami lub mgiełką. Do zakażenia może również dojść przez aspirację zanieczyszczonej wody lub lodu, szczególnie u podatnych pacjentów szpitalnych.
Zakażenie bakteriami Legionella prowadzą do choroby zwanej legionellozą. Okres inkubacji choroby trwa od 2 do 10 dni (ale w niektórych ogniskach odnotowano do 16 dni). Śmierć następuje w wyniku postępującego zapalenia płuc z niewydolnością oddechową lub też wstrząsem i niewydolnością wielonarządową.
Stan nieleczonych pacjentów zarażonych legionellozą zwykle pogarsza się w ciągu pierwszego tygodnia. Większość zgłoszonych przypadków dotyczy osób powyżej 50 roku życia (75–80% zarażonych). Częściej zarażeni bywają mężczyźni (60–70%).
Przebieg legionellozy ma różny stopień nasilenia. Może ona przybrać postać łagodnej choroby przebiegającej z gorączką. Niestety może też formę groźnego, a nawet śmiertelnego zapalenia płuc.
Objawy choroby legionistów pojawią się zwykle nagle. Zaczynają się zazwyczaj od typowo grypowych objawów – złego samopoczucia, bólu mięśni i gorączki 39-40°C. Stosunkowo często zdarza się, że chorobie towarzyszą także silne bóle głowy, biegunka oraz kaszel. Cięższy przebieg choroby wiąże się z trudnościami w oddychaniu, bólem w klatce piersiowej, a nawet dreszczami. W skrajnych przypadkach mogą się pojawić także zaburzenia świadomości. W większości wypadków zakażanie Legionellą prowadzi do płucnej postaci choroby.
Bakterie legionelli żyją i rosną w systemach wodnych. Rozwijają się w temperaturze od 20 do 50 stopni Celsjusza (optymalnie 35 stopni Celsjusza). Legionella może przetrwać i rozwijać się jako pasożyty w wolno żyjących pierwotniakach oraz w biofilmach rozwijających się w systemach wodnych. Bakterie mogą powodować infekcje, infekując ludzkie komórki przy użyciu mechanizmu podobnego do tego, który jest używany do infekowania pierwotniaków.
Jak już wspomnieliśmy, formą przenoszenia bakterii Legionella jest wdychanie skażonych aerozoli. Źródła aerozoli, które zostały powiązane z przenoszeniem Legionelli, obejmują wieże chłodnicze, systemy klimatyzacji, systemy ciepłej i zimnej wody, nawilżacze i wanny z hydromasażem. Zakażenie może również wystąpić przez aspirację skażonej wody lub lodu, szczególnie u podatnych pacjentów szpitalnych oraz przez narażenie dzieci podczas porodów w wodzie. Warto jednak zaznaczyć, że bakterie Legionella nie przenoszą się z człowieka na człowieka.
Obecnie nie ma dostępnej szczepionki przeciwko chorobie legionistów. Do jej leczenia wykorzystywane są antybiotyki makrolidowe. Zazwyczaj po zdiagnozowaniu choroby przepisywana jest erytromycyna lub klarytromycyna. Sporadycznie stosowana jest roksytromycyna. Okres leczenia wynosi zazwyczaj około 2 tygodni. Bardzo ważnym elementem terapii jest odpowiednie nawadnianie oraz uzupełnianie elektrolitów. Związane jest to z zagrożeniem odwodnieniem, mogącym wystąpić na skutek wymiotów lub biegunki.
Najważniejszym elementem jest identyfikacja skażania. Warto wykorzystać do tego zestawy testowe na obecność bakterii legionella w wodzie. Testy powinny być przeprowadzane regularnie we wszystkich systemach ciepłej wody, wieżach chłodniczych klimatyzacji i instalacjach użyteczności publicznej. Po wykryciu bakterii należy zastosować dezynfekcję całego systemu.
Ponieważ bakteria podatna jest na wysoką temperaturę, można ją podnieść. Pałeczki bakterii umierają, gdy temperatura przekracza 60°C. Możemy też przeprowadzić uzdatnianie wody w instalacji. Służą do tego profesjonalne środki do dezynfekcji, takie jak np. Sanosil S015. Jest to koncentrat dezynfekujący przeznaczony do stosowania w systemach wodnych. Warto go stosować do dezynfekcji wszystkich instalacji, gdzie priorytetem jest jakość wody.
Zakażanie bakteriami rodzaju legionella jest niezwykle groźne. Opóźnienie w rozpoznaniu i podaniu odpowiedniej terapii antybiotykowej może spowodować niebezpieczne zapalenie płuc. Zaawansowany wiek i choroby współistniejące mogą być czynnikami sprzyjającymi do rozwoju choroby, którego konsekwencją może być śmierć. Aby nie dopuścić do zakażenia bakterią legionella pneumophila, warto regularnie kontrolować jakość wody i systematycznie prowadzić dezynfekcję miejsc potencjalnego zakażenia.